- Περσικοί πόλεμοι
- Με τον όρο αυτό δηλώνονται σε ευρεία έννοια οι εχθροπραξίες μεταξύ Ελλήνων και Περσών από το 498 π.Χ., οπότε οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς έστειλαν βοήθεια στους επαναστατημένους Ίωνες, μέχρι το 448 (Eιρήνη του Καλλία). Ο Θουκυδίδης, όμως, ονόμαζε έτσι μόνο τις κρίσιμες στιγμές τους, όπως όταν αποκρούστηκε η εισβολή του Ξέρξη (480-479). Κατά μια άλλη ακόμα ευρύτερη άποψη, τέλος των περσικών πολέμων, ουσιαστικά δηλαδή της σύγκρουσης του ελληνικού και του ασιατικού πολιτισμού, πρέπει να θεωρηθούν οι μάχες της Ισσού (333 π.Χ.) και των Γαυγαμήλων (331 π.Χ.), κατά τις οποίες ο Αλέξανδρος νίκησε τον τελευταίο Αχαιμενίδη βασιλιά Δαρείο Γ΄. Αιτία των πολέμων αυτών δεν ήταν τόσο η βοήθεια που προσφέρθηκε στους επαναστατημένους Ίωνες, όσο ο περσικός ιμπεριαλισμός, στον οποίο οι Έλληνες κατόρθωσαν να αντιτάξουν μια συμπαγή ένωση, γεγονός που δεν συνέβη άλλη φορά στην ιστορία της αρχαίας Ελλάδας. Δύο χρόνια μετά την πρώτη απόπειρα εισβολής με αρχηγό τον Μαρδόνιο (492), που απέτυχε ύστερα από την καταστροφή του περσικού στόλου στον Άθω, ο Δαρείος έστειλε στην Ελλάδα πλοία με στρατό, που αποβιβάστηκε στην Αττική με την ηγεσία του Δάτη και του Αρταφέρνη, και ηττήθηκε στον Μαραθώνα από 10.000 Αθηναίους και 1.000 Πλαταιείς. Ύστερα από μια νέα απόπειρα απόβασης στο Φάληρο, οι Πέρσες επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Δέκα χρόνια αργότερα, ο γιος του Δαρείου Ξέρξης επιχείρησε πάλι μια συνδυασμένη επίθεση εναντίον της Ελλάδας· ο στρατός, αφού πέρασε τον Ελλήσποντο, προχώρησε κατά μήκος των ακτών της Θράκης, ενώ ο στόλος περιέπλεε τις ακτές για να τον προστατεύει κατά την πορεία του. Το φθινόπωρο του 480, ενώ ο περσικός στρατός άνοιγε με βαρύτατες απώλειες τον δρόμο του μέσω των Θερμοπυλών, που υπερασπιζόταν ο Λεωνίδας με τους λιγοστούς άνδρες του, μια μεγάλη ναυμαχία με αμφίρροπη έκβαση διεξαγόταν κοντά στο ακρωτήριο Αρτεμίσιο μεταξύ των Περσών και των συνασπισμένων Ελλήνων. Οι Έλληνες, μετά τις Θερμοπύλες, εγκατέλειψαν την κεντρική Ελλάδα για να οργανώσουν την άμυνά τους στον Ισθμό της Κορίνθου· αλλά η λαμπρή νίκη της Σαλαμίνας ανάγκασε τον Ξέρξη να γυρίσει στη χώρα του με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του. Τον επόμενο χρόνο (479), ο Μαρδόνιος, που διοικούσε τα στρατεύματα τα οποία έμείναν στην Ελλάδα, κατατροπώθηκε στις Πλαταιές από τις ενωμένες ελληνικές δυνάμεις. Έκλεισε έτσι μια μεγάλη περίοδος της ελληνικής ιστορίας, η οποία απέδειξε, μαζί με τη στρατιωτική, και την πολιτιστική κατωτερότητα των Περσών έναντι των Ελλήνων, οι οποίοι απέκτησαν βαθιά πίστη στον εαυτό τους και στις ικανότητες και δυνατότητές τους. Η ένωση των Ελλήνων βέβαια, της οποίας αποτέλεσμα ήταν βασικά η νίκη κατά των Περσών, δεν διατηρήθηκε· ο αμοιβαίος φθόνος και οι αντιζηλίες, ιδίως της Αθήνας και της Σπάρτης, τη διέλυσαν γρήγορα, η Συμμαχία της Δήλου, που συγκροτήθηκε ακριβώς εναντίον των Περσών, εκφυλίστηκε και οι δυο μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις οδηγήθηκαν στον φοβερό Πελοποννησιακό πόλεμο.
Dictionary of Greek. 2013.